Οι πρώτοι που έφεραν το τσάι στην Ευρώπη ήταν οι Πορτογάλοι και οι Ολλανδοί. Στις αρχές του 17^ου αιώνα, το γνώρισαν οι Γερμανοί και οι Γάλλοι. Στη Ρωσία η πρώτη γευστική εμπειρία ήταν το 1618, όταν ένας κινέζος πρεσβευτής έφερε μαζί του τσάι σε επίσκεψή του στον τσάρο, αν και το εμπόριο ξεκίνησε εβδoμήντα χρόνια αργότερα μέσω καραβανιών από την έρημο Γκόμπι.

Το τσάι πάντως ρίζωσε για τα καλά στη χώρα και το σαμοβάρι-εξέλιξη της θιβετιανής «ζεστής κανάτας»- βρίσκεται τοποθετημένη στο κέντρο του ρωσικού σπιτιού για να σερβίρεται το τσάι οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας.

Τσάι και συμπάθεια

 Οι Άγγλοι φαίνεται ότι καθυστέρησαν αρκετά, ώσπου στα τέλη του 1650, ένας έμπορος από το Λονδίνο, ο Τόμας Γκαραγουέι, αναγνώρισε την αξία του και άρχισε να πουλάει φύλλα τσαγιού ή έτοιμο ρόφημα από το μαγαζί του στο κέντρο του Λονδίνου. Το διαφήμιζε μάλιστα ως τονωτικό και φάρμακο δια πάσαν νόσον!

Η πραγματική πάντως εισβολή στα βρετανικά σαλόνια έγινε με το γάμο του Καρόλου Β’ με την πορτογαλίδα πριγκίπισσα Κατερίνα της Μπραγκάντζα, το 1662. Στα επόμενα 100 χρόνια, το τσάι παρά την ακριβή τιμή του, εξοβέλισε όλα τα άλλα ροφήματα και πινόταν όλες τις ώρες της ημέρας, με ιδιαίτερη προτίμηση στο απογευματινό, ως χωνευτικό, μια και η βρετανική κουζίνα της εποχής ήταν πολύ βαριά.

Τα τεϊοποτεία άρχισαν να «φυτρώνουν» μέσα στους κήπους της αγγλικής πρωτεύουσας, συγκεντρώνοντας από αριστοκράτες και μέλη της βασιλικής οικογένειας μέχρι αστούς και απλούς εργάτες. Υπήρχε μάλιστα και εισιτήριο που περιλάμβανε, εκτός από τσάι και φέτες ψωμιού αλειμένες με βούτυρο, και ορχήστρες που έπαιζαν μουσική, θεατρικές παραστάσεις, ακροβάτες, πυροτεχνήματα, βόλτες με άλογα και χορό.

Η συνήθεια του απογευματινού τσαγιού ξεκίνησε στις αρχές του 19^ου αιώνα από την Άννα, δούκισσα του Μπέντφορντ. Λέγεται ότι η δούκισσα ανακάλυψε ότι ήταν ιδιαίτερα αναζωογονητικό ένα τσάι με ψωμί και βούτυρο ανάμεσα σε πρωινό και βραδινό φαγητό. Και μάλιστα άρχισε να προσκαλεί φίλους να της κάνουν συντροφιά, πράγμα που εξελίχθηκε σε απογευματινά πάρτυ. Έτσι, το απογευματινό τσάι έγινε μέρος της κοινωνικής ζωής στη Βρετανία κα μάλιστα για όλες τις ηλικίες και κοινωνικές τάξεις.

Tea Time λοιπόν για παιδιά, για πικ-νικ στην εξοχή, πάρτυ με την ευκαιρία κάποιου γάμου, τσάι για ερωτευμένους, νόμιμους και… παράνομους.

Το φρεσκοβρασμένο τσάι σερβιριζόταν στις καλύτερες πορσελάνες του σπιτιού και συνοδευόταν από νόστιμα μικρά σάντουιτς, κέικ και μικρά γλυκά, γενικά λιχουδιές που μπορούσαν να φαγωθούν με το χέρι. Το απογευματινό τσάι σερβιριζόταν ανάμεσα στις τέσσερις και τις πεντέμιση και αποτελούσε την καλύτερη ευκαιρία για να επιδείξει η κυρία του σπιτιού τα καλύτερα σερβίτσια της.

Το 1864 άνοιξε στο πίσω μέρος ενός αρτοποιείου το πρώτο «σαλόνι τεϊου» και η επιτυχία οδήγησε και άλλους να το μιμηθούν. Τα μαγαζιά αυτά πρόσφεραν φθηνό τσάι, νόστιμα γλυκά και φαγητό και μερικές φορές είχαν και ορχήστρα. Ανάμεσα στο 1901 και το 1914 τα κομψά και πολυτελή ξενοδοχεία και εστιατόρια που δημιουργήθηκαν, προέβλεψαν και ιδιαίτερους χώρους για την υψηλή πελατεία τους, όπου υπό τις νότες απαλής μουσικής μπορούσαν να απολαύσουν το 5 o’ clock tea τους σερβιρισμένο σε πανάκριβες πορσελάνες. Το 1913 μια νέα διάσταση προστέθηκε στην αγγλική συνήθεια. Το τάγκο, ο «εξωτικός» και γεμάτος πάθος χορός από την Αργεντινή μπήκε στα ξενοδοχεία και εστιατόρια προσθέτοντας… ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Τα Tango Tea Dances ήταν ό,τι πιο μοδάτο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’20.

Τη δεκαετία του ’50 το τσάι σε σακουλάκια εκτόπισε την τελετουργία του τσαγιού στη Μεγάλη Βρετανία, και πολλά παραδοσιακά τεϊοποτεία αντικαταστάθηκαν από coffee bars. Όμως, μια τέτοια παράδοση βρήκε τρόπο να ανακάμψει. Η αναγέννηση ήρθε στις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν καινούργια σημεία άνοιξαν, όταν μικρά κομψά μαγαζιά άρχισαν να προσφέρουν άπειρες ποικιλίες τσαγιού και τα ΜΜΕ άρχισαν να προβάλουν και πάλι τη βρετανική παράδοση.

Το τσάι στον υπόλοιπο κόσμο

Στις αποικίες της Βόρειας Αμερικής το έφεραν μαζί τους οι άποικοι, κυρίως οι Άγγλοι, αλλά όταν η βρετανική κυβέρνηση επέβαλε βαρείς φόρους εισαγωγής για το τσάι, ξεκίνησε μια τέτοια αντίδραση που οδήγησε το 1773 στο Boston Tea Party, όπου οι εξεγερθέντες, ντυμένοι ως Ινδιάνοι ιθαγενείς, πέταξαν 340 κιβώτια τσαγιού πάνω από τα πλοία του στόλου της εταιρείας των Ανατολικών Ινδιών. Η απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης να αποκλείσει το λιμάνι της Βοστώνης και να αποστείλει στρατό για να καταστείλει τις ταραχές, είχε ως μακροχρόνιο αποτέλεσμα  την έκρηξη της Αμερικανικής Επανάστασης και το τέλος… της σχέσης των Αμερικανών με το τσάι!

Σήμερα, πάντως οι σχέσεις …αποκαταστάθηκαν και πολλά κομψά και ακριβά μαγαζιά προσφέρουν στις ΗΠΑ ποικιλίες τσαγιού από ολόκληρο τον κόσμο. Επειδή όμως, οι θερμοκρασίες είναι αρκετά υψηλές, η αγαπημένη εκδοχή των Αμερικανών είναι το παγωμένο τσάι.

Αλλά ας αλλάξουμε ήπειρο και ας βρεθούμε στην Ινδία. Σε όλη τη χώρα σερβίρεται και πίνεται τσάι με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Άλλες φορές σερβίρεται κατά τον αγγλικό τρόπο με ζάχαρη και γάλα, ή άλλες βράζουν φρέσκα φύλλα με γάλα, μπαχαρικά και ζάχαρη.

Στο Θιβέτ πίνουν πράσινο τσάι συνδυασμένο με γάλα και βούτυρο από γιακ ή από κατσίκες και αλάτι.

Στο Ιράν και στο Αφγανιστάν η παράδοση επιβάλλει πράσινο και μαύρο τσάι μαζί που σερβίρεται σε μικρά πορσελάνινα μπoλ.

Στη Ρωσία το σαμοβάρι διατηρεί την αίγλη του παρελθόντος.

Στη Βόρεια Αφρική, στην Αίγυπτο, το τσάι είναι δυνατό και μαύρο και πίνεται χωρίς γάλα.

Στο Μαρόκο το τσάι βράζεται με ζάχαρη και φρέσκα φύλλα μέντας που του δίνουν ένα μοναδικό άρωμα. Το σερβίρουν ως δείγμα φιλοξενίας σε ψηλά γυάλινα ποτήρια και το στολίζουν με φύλλα μέντας.