Όσον αφορά τις διατροφικές διαταραχές που έχουν ψυχολογική βάση, οι περισσότεροι γνωρίζουν την ανορεξία, τη βουλιμία και ίσως την επεισοδιακή υπερφαγία, που χαρακτηρίζεται από συχνή και άστατη κατανάλωση φαγητού.

«Οι παραπάνω διαταραχές αφορούν τη λήψη ή μη φαγητού σε ακραία επίπεδα και είναι ίσως οι πιο γνωστές σε όλους. Τι γίνεται, όμως, όταν η εμμονή με το φαγητό περνά στην αντίπερα όχθη; Τι συμβαίνει όταν το «κυνήγι» της υγιεινής διατροφής αρχίζει να γίνεται εφιάλτης; Κάπου εκεί ξεκινά η ορθορεξία», μας λέει η Δέσποινα Μαρσέλου, κλινική διαιτολόγος-διατροφολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα νοσήματα.

Τι είναι η ορθορεξία

Ορθορεξία είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για μια πάθηση που περιλαμβάνει συμπτώματα εμμονικής συμπεριφοράς όσον αφορά την υγιεινή διατροφή. Με λίγα λόγια, πρόκειται για εμμονή με την υγιεινή διατροφή, που φτάνει σε σημείο να ξεπερνά τα όρια και να γίνεται καταναγκασμός. Αν και ο αρχικός στόχος είναι σωστός, αφού αφορά τη διατήρηση ή/και την επαναφορά της υγείας μέσα από κατανάλωση υγιεινών τροφών που εγγυώνται μακροζωία, όταν «χτυπά» η ορθορεξία, η νοοτροπία αυτή μετατρέπεται σε εφιάλτη, με σημεία και συμπτώματα που συναντάμε σε διαταραχές άγχους, αλλά και σε άλλες διατροφικές διαταραχές.

Τι χαρακτηρίζει ένα άτομο με ορθορεξία

Ένα άτομο που πάσχει από ορθορεξία παρουσιάζει εμμονή με τον ορισμό και τη διατήρηση της ιδανικής διατροφής κι όχι του ιδανικούς βάρους. Οι τροφές που επιλέγει είναι τροφές που δίνουν την αίσθηση «αγνότητας» και υγείας και οι συνηθισμένες αλλαγές που παρουσιάζει στη συμπεριφορά μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Εμμονή με τη σχέση διατροφικών επιλογών και παθήσεων, όπως άσθμα, πεπτικά προβλήματα, πεσμένη διάθεση, άγχος, αλλεργίες.

• Αποφυγή τροφών που μπορεί να προκαλούν αλλεργίες, χωρίς ιατρική συμβουλή.

• Σημαντική αύξηση κατανάλωσης συμπληρωμάτων, βοηθημάτων με βότανα και προβιοτικών.

• Δραστική μείωση των αποδεκτών τροφών, σε τέτοιο σημείο που ο πάσχων να καταναλώνει λιγότερες από 10 τροφές συνολικά.

• Παράλογο ενδιαφέρον για τις τεχνικές προετοιμασίας του φαγητού, την απολύμανση σκευών κ.ο.κ.

Τι αποφεύγει ένα άτομο με ορθορεξία

Το άτομο με τέτοιου είδους διαταραχή μπορεί να αποφεύγει πλήθος τροφών. Ανάμεσά τους βρίσκονται αυστηρά οι τροφές που:

• Περιέχουν τεχνητά χρώματα, γεύση ή συντηρητικά.

• Είναι γενετικά τροποποιημένες ή έχουν ψεκαστεί με μικροβιοκτόνα.

• Περιέχουν λίπος, ζάχαρη ή αλάτι.

• Προέρχονται από ζώα (κρέας, γαλακτοκομικά, αβγά κ.ο.κ.).

• Περιέχουν συστατικά που οι ίδιοι κρίνουν ως ανθυγιεινά.

Πώς επιδρά η ορθορεξία στο άτομο

Όλα τα παραπάνω, φυσικά, οδηγούν σε διάφορες συμπεριφορικές αλλαγές, με το φαγητό να αποτελεί την κύρια -ίσως και μοναδική- ασχολία, καθημερινά. Οι αυστηροί κανόνες οδηγούν συχνά σε απομόνωση, σε έντονες τύψεις αν τύχει και συμβεί κάποιο «παραστράτημα» και σε χειροτέρευση της ποιότητας ζωής, με πολύ άγχος, ακόμη και κρίσεις πανικού. Τα άτομα αυτά περνούν ώρες με τη σκέψη του φαγητού που θα ετοιμάσουν για να φάνε, κάνουν αυστηρό προγραμματισμό καθημερινά, είναι άκρως επικριτικά με όσους δεν ασπάζονται τις απόψεις τους και απομακρύνονται από αυτούς, νιώθοντας ότι είναι κατώτεροι, φοβούνται να φάνε εκτός σπιτιού ή φαγητό που έχουν ετοιμάσει άλλοι, αντλούν ικανοποίηση μόνο από την κατανάλωση υγιεινού φαγητού και παρουσιάζουν σταδιακά πολλές εναλλαγές στη διάθεση, άγχος και αίσθημα κατάθλιψης.

Τα συμπτώματα της ορθορεξίας είναι σοβαρά, χρόνια και ξεφεύγουν από μια απλή lifestyle επιλογή, ενώ φτάνουν σε σημείο να επηρεάζουν άλλες δραστηριότητες και ενδιαφέροντα, σχέσεις, ακόμη και την υγεία. Μεταξύ άλλων, έχουν παρατηρηθεί περιστατικά εμφάνισης λήθαργου, διακοπής περιόδου και κρίσεων πανικού.

Ακόμη, η εμμονή με το υγιεινό φαγητό και ο αναπόφευκτος αποκλεισμός πλήθους τροφών μπορεί να οδηγήσουν σε μείωση κατανάλωσης των θερμίδων, με αποτέλεσμα μεγάλη απώλεια βάρους, με Δείκτη Μάζας Σώματος κάτω από 18,5 (λιποβαρής). Αν οι διατροφικοί περιορισμοί είναι πολύ αυστηροί, ο υποσιτισμός δεν αργεί να έρθει. Σε σπάνιες περιπτώσεις, είναι τόσο σοβαρός, που μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακές δυσλειτουργίες, ακόμη και στον θάνατο.

Αν αισθάνεστε ότι η διατροφή σας και ο προγραμματισμός της αρχίζουν να σας καταπιέζουν και να σας αγχώνουν, σκεφτείτε το ενδεχόμενο να μιλήσετε με κάποιον ειδικό, που θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε το πραγματικό νόημα της υγιεινής διατροφής, αυτής που μόνο απελευθερώνει και χαρίζει πινελιές υγείας στη ζωή σας, χωρίς να σας βλάπτει.

Κάντε το τεστ και δώστε απαντήσεις

Η ανορεκτική ορθορεξία μπορεί να είναι το ίδιο επικίνδυνη με τη νευρική ανορεξία. Παρ’ όλα αυτά, βέβαια, το υποκείμενο κίνητρο είναι τελείως διαφορετικό στις δυο περιπτώσεις: ενώ ο ανορεξικός επιθυμεί να χάσει βάρος, ο ορθορεξικός επιθυμεί να αισθάνεται υγιής.

Τo τεστ του δρ. Bratman για την ορθορεξία

• • Περνάτε περισσότερο από 3 ώρες ημερησίως σκεπτόμενος τη δίαιτά σας;
• • Προγραμματίζετε τα γεύματά σας αρκετές ημέρες πριν;
• • Είναι η θρεπτική αξία του γεύματός σας περισσότερο σημαντική από την ευχαρίστηση της κατανάλωσής του;
• • Μειώθηκε η ποιότητα της ζωής σας με την αύξηση της ποιότητας της διατροφής σας;
• • Έχετε γίνει πιο αυστηροί με τον εαυτό σας πρόσφατα;
• • Αυξάνεται η αυτοπεποίθησή σας όταν τρώτε υγιεινά;
• • Έχετε σταματήσει να καταναλώνετε τα τρόφιμα που απολαμβάνατε, προκειμένου να καταναλώνετε τα «σωστά» τρόφιμα;
• • Η διατροφή σας δεν σας επιτρέπει εύκολα να φάτε έξω, απομακρύνοντάς σας από την οικογένεια και τους φίλους σας;
• • Αισθάνεστε ένοχοι όταν «χαλάτε» τη δίαιτά σας;
• • Αισθάνεστε καλά με τον εαυτό σας και ότι έχετε τον πλήρη έλεγχο όταν τρώτε υγιεινά;

Εάν απαντήσατε θετικά σε 4 ή 5 από τα παραπάνω ερωτήματα, αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να χαλαρώσετε.

Εάν απαντήσατε θετικά σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα, αυτό σημαίνει ότι έχετε πραγματική εμμονή με την κατανάλωση υγιεινών τροφίμων.