Η Βικτώρια Μπαντή – Μερκούτη είναι δυναμική, δραστήρια και αιφνιδιαστικά ευφυής. Αυτά τα χαρακτηριστικά, όμως, δεν την προσδιορίζουν μεμονωμένα, καθώς το έργο της είναι αυτό που την κάνει να ξεχωρίζει.

Η γνωριμία μας μετρά αρκετά χρόνια πίσω, όταν ακόμα παίζαμε μαζί στη γειτονιά που μεγαλώσαμε κάνοντας όνειρα για το μέλλον. Μερικά χρόνια μετά, θαυμάζω ιδιαίτερα την πορεία της, καθώς η πάντα χαμογελαστή φίλη μου και διδάκτωρ της Νομικής Σχολής Αθηνών, με μεταπτυχιακούς τίτλους από το London School of Economics και τη Νομική Σχολή του Όσλο, είναι στέλεχος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο, υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με έδρα τη Μάλτα. Επίκεντρο της δουλειάς της είναι η ποιότητα των διαδικασιών ασύλου, ενώ εργάζεται για την εναρμόνιση των διαδικασιών σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε να υπάρξει ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου. Πριν από αυτό το βήμα της, εργαζόταν στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες.

ΕΙΡΗΝΗ ΖΟYΡΝΑΤΖΗ: Πώς επέλεξες να ασχοληθείς με αυτόν το χώρο και τι ελπίζεις να έχεις καταφέρει-προσφέρει μέσα από το συνολικό σου έργο;

ΒΙΚΤΩΡΙΑ ΜΠΑΝΤΗ-ΜΑΡΚΟΥΤΗ: Επέλεξα να ασχοληθώ με αυτό τον χώρο όταν ως φοιτήτρια Νομικής παρακολούθησα μια εκδήλωση της Διεθνούς Αμνηστίας για τα βασανιστήρια κρατουμένων. Έγινα αμέσως μέλος της ομάδας προσφύγων, υπήρξα μέλος του Δ.Σ. και αργότερα εργάστηκα ως ερευνήτρια. Επίσης, επηρεάστηκα από τη γνωριμία μου με τον Ben Ferencz, εισαγγελέα της Δίκης της Νυρεμβέργης, της γνωστής δίκης των ναζί. Είχα την τύχη να τον γνωρίσω στη συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών για τη Δημιουργία Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου στη Νέα Υόρκη, όπου εκπροσώπησα την οργάνωση των Ευρωπαίων Φοιτητών Νομικής. Είναι ένας μικρόσωμος άνθρωπος που ακτινοβολούσε, γεμάτος ενθουσιασμό παρά την προχωρημένη ηλικία του, και η ζωή του είναι αφιερωμένη στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ελπίζω η δουλειά μου να συμβάλει στη δημιουργία δίκαιων διαδικασιών ασύλου σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να προστατευτούν από τη δίωξη άνθρωποι που στις χώρες τους κινδυνεύουν για λόγους πολιτικούς, θρησκευτικούς, φυλετικούς, σεξουαλικού προσανατολισμού και να βρουν καταφύγιο και μια δεύτερη πατρίδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ε.Ζ.: Το μεταναστευτικό είναι ένα φλέγον θέμα στη χώρα μας. Πιστεύεις πως υπάρχει φως στο τούνελ και αν ναι, πώς;

Β.Μ.Μ.: Το προσφυγικό/μεταναστευτικό είναι φλέγον θέμα συνολικά για την Ευρωπαϊκή Ένωση, για το Σουδάν, την Ουγκάντα, τον Λίβανο, την Ιορδανία, το Μπαγκλαντές και τόσες άλλες χώρες. Φυσικά και υπάρχει φως στο τούνελ εφόσον λειτουργούν οι θεσμοί και οι διαδικασίες βλέποντας το προσφυγικό/μεταναστευτικό όχι ως πρόβλημα αλλά ως ευκαιρία. Οι μετακινήσεις των πληθυσμών είναι φαινόμενο κάθε εποχής, δεν πρέπει να μας φοβίζει, αλλά να είμαστε καλά προετοιμασμένοι ώστε να μπορούμε να ζούμε αρμονικά σε κοινωνίες που αλλάζουν και αντιμετωπίζουν την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια ως υπέρτατη αξία. Προσωπικά μου αρέσουν οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες και θεωρώ ότι έχουν πολλά να προσφέρουν σε όλους μας.

Ε.Ζ.: Υπήρξε κάποια καθοριστική στιγμή στη ζωή σου, που είπες πως οι εικόνες κατά τη διάρκεια του «έργου πεδίου» με κάνουν να αμφιταλαντεύομαι και να θέλω να εγκαταλείψω;

Β.Μ.Μ.: Ειλικρινά δεν υπήρξε ποτέ τέτοια στιγμή. Για παράδειγμα, θυμάμαι στην Ειδομένη το 2015 χωριά ολόκληρα να διασχίζουν τα σύνορα, γιαγιάδες από το Κιλκίς να ετοιμάζουν ταψιά με φαγητό και να τα μοιράζουν σε αγνώστους, γιατρούς από τη Συρία να βοηθούν άρρωστα παιδιά από το Αφγανιστάν, Αφρικανούς να χαμογελούν παρά τις ασύλληπτες δυσκολίες του ταξιδιού τους. Δεν νομίζω ότι άλλη δουλειά θα μπορούσε να μου δώσει τέτοιες εικόνες και συναισθήματα. Αυτές οι εμπειρίες ήταν απαραίτητες για τη νομική εργασία που κάνω σήμερα. Είναι σημαντικό να καταλαβαίνουμε τον αντίκτυπο των νόμων και των διαδικασιών στην πραγματική ζωή.

Ε.Ζ.: Πώς προέκυψε η συγγραφή του τελευταίου σου βιβλίου, ποιος ο βασικός πυρήνας του;

Β.Μ.Μ.: Οι Μικρές Οδύσσειες Παιδιών είναι πραγματικές ιστορίες παιδιών προσφύγων που γνώρισα μέσα από τη δουλειά μου και θέλησα να τις μοιραστώ με τα παιδιά μου, τους μαθητές στην Ελλάδα και τους γονείς τους. Οι Μικρές Οδύσσειες μου έδωσαν την ευκαιρία να συνομιλήσω με πολλούς νέους ανθρώπους. Στην πραγματικότητα, ήταν αυτοί που μου μίλησαν για τους φίλους τους από άλλες χώρες και πόσο ενδιαφέρον δείχνουν για τη ζωή τους πριν έρθουν στην Ελλάδα. Θα ήθελα το βιβλίο αυτό να γίνει αφορμή για να γνωρίσουν τα παιδιά καλύτερα τους συνομήλικούς τους χωρίς φόβο, να τους ρωτήσουν από πού ήρθαν και να καταλάβουν ότι πίσω από τις λέξεις «πρόσφυγας», «μετανάστης» υπάρχουν άνθρωποι με μοναδικές ιστορίες.

Ε.Ζ.: Είναι δύσκολο για μία γυναίκα να κάνει τη δουλειά αυτή; Η μητρότητα συνδυάζεται εύκολα;

Β.Μ.Μ.: Δεν μπορώ να απαντήσω με βεβαιότητα αν συνδυάζεται εύκολα ή δύσκολα, το μόνο σίγουρο για μένα είναι ότι δεν θα μπορούσα να κάνω διαφορετικά. Δεν θα μπορούσα δηλαδή να εγκαταλείψω τη δουλειά που αγαπώ επειδή έκανα οικογένεια και δεν θα μπορούσα να μην κάνω οικογένεια λόγω της δουλειάς. Νομίζω ότι ανήκουμε στις πρώτες γενιές γυναικών στην Ελλάδα που μπορούν να συνδυάσουν καριέρα και οικογένεια. Κάποιες φορές αυτό μπορεί να είναι εξαιρετικά επίπονο, γιατί χρειάζεται να ταξιδεύω σε διάφορες χώρες της Ευρώπης σχεδόν σε εβδομαδιαία βάση και επαγγελματική μου έδρα είναι η Μάλτα. Όμως, θέλω τα παιδιά μας να έχουν το παράδειγμα μιας μητέρας που προσπαθεί για αυτό που αγαπά και αξίζει να συνεχίζει παρά τις δυσκολίες. Επίσης, ο σύζυγός μου είναι πολύ υποστηρικτικός.

Ε.Ζ.: Πώς βλέπεις επαγγελματικά τον εαυτό σου σε 20 χρόνια;

Β.Μ.Μ.: Η καθημερινότητα και η ένταση της δουλειάς με απορροφούν τόσο πολύ που μάλλον δεν έχω τον χρόνο να δω τον εαυτό μου τόσο μακριά. Θα ήθελα να μπορώ να μεταφέρω την επαγγελματική μου εμπειρία σε νεότερους ανθρώπους που θα έχουν πάρει τη σκυτάλη και να μαθαίνω από αυτούς.

Ε.Ζ.: Τι θα συμβούλευες νέες γυναίκες που επιθυμούν να απορροφηθούν στον χώρο αυτό;

Β.Μ.Μ.: Επειδή πήρα επαγγελματικές συμβουλές από ανθρώπους αναγνωρισμένους στον χώρο, οι οποίες όμως δεν μου ταίριαζαν, δεν θα ήθελα να έχω το βάρος καμιάς συμβουλής. Όλες μαθαίνουμε από τα λάθη μας, είναι νομοτελειακό. Αρκεί να μην παγιδευόμαστε από αυτά και να συνεχίζουμε την προσπάθεια.

Ε.Ζ.: Τι ξεχωρίζεις σε όσες γυναίκες πρόσφυγες έχεις μέχρι τώρα συναντήσει;

Β.Μ.Μ.: Έχω εντυπωσιαστεί με τη δύναμη γυναικών προσφύγων, μητέρες μονογονεϊκών οικογενειών, γιαγιάδες, γυναίκες με οικογένειες που υιοθέτησαν ορφανά παιδιά. Σε μια πρόσφατη συνάντηση στο Ευρωκοινοβούλιο με θέμα την προστασία των άθεων προσφύγων, συνάντησα μια γυναίκα από τη Σαουδική Αραβία που κινδύνευε επειδή ήθελε να ζήσει ελεύθερη, χωρίς να υπακούει στους αυστηρούς θρησκευτικούς κανόνες. Πήρε πολιτικό άσυλο στη Γερμανία, έγινε συγγραφέας και συνεχίζει τον αγώνα της εκεί. Σε ένα κρατητήριο στον Έβρο, στα πλαίσια έρευνας για τη Διεθνή Αμνηστία, συνάντησα μια κυρία που φορούσε ένα λαμπερό κόκκινο κραγιόν. Στα μάτια μου αυτή η γυναίκα προσπαθούσε κάτω από τραγικές συνθήκες να κρατήσει όσο μπορούσε ένα κομμάτι του εαυτού της. Με εντυπωσίασε επίσης ο δυναμισμός μιας Αφγανής που ξέφυγε από εξαναγκαστικό γάμο και μόλις έφτασε στην Ελλάδα έβγαλε τη μαντίλα της. Για την ιστορία αυτή έγραψα ένα μικρό θεατρικό μονόλογο που παίχτηκε από το Studio Nama στο θέατρο Επί Κολωνώ.

Ε.Ζ.: Πώς κάνεις αποσυμπίεση από μία δύσκολη μέρα;

Β.Μ.Μ.: Στο τέλος της μέρας είναι δύσκολο να αφήσεις τα πάντα πίσω. Αν είμαι στην Ελλάδα, το να δω μια ωραία ταινία με τον άντρα μου ή να ξεφυλλίσω ένα περιοδικό μόδας είναι η καλύτερη αποσυμπίεση. Αν, πάλι, είμαι εκτός Ελλάδας, προτιμώ να κάνω μια μεγάλη βόλτα και να επισκεφτώ κάποια έκθεση τέχνης.